Transgranicznie i wulkanicznie: Świerki Dln. – Rožmitál – Nowa Ruda. Relacja z wędrówki

Nawiązując do poprzedniego tekstu, poświęconego ścieżce edukacyjnej w kamieniołomie w Rožmitálu, chcielibyśmy zaprezentować jedną z możliwości dotarcia do tego miejsca – z pewnością nie nałatwiejszą i nie najkrótszą. Ale że w genotypie zapisane mamy uwielbienie dla mozolnego, górskiego dreptania, chętnie podzielimy się relacją z naszego jedniodniowego, transgranicznego wypadu, którego celem było między innymi dotarcie do wspomnianego kamieniołomu.

A tak wiodła obrana przez nas trasa:

 

W cieniu Włodzickiej Góry

Jako punkt startowy obieramy Świerki Dolne. Już przed godziną 7.00 wypluwa nas tam żółta gąsienica Kolei Dolnośląskich.

Rześki poranek zachęca do intensywnej rozgrzewki. I dobrze się składa, ponieważ w planach mamy – na początek – wdrapanie się zielonym szlakiem na Włodzicką Górę (755 m n.p.m.), czyli najwyższy szczyt malowniczego pasma Wzgórz Włodzickich i całego Obniżenia Noworudzkiego, w skład którego wspomniane wzgórza wchodzą. Z przystanku PKP na szczyt to zaledwie 2 km, ale cel osiągamy – mięśnie się szybko rozgrzały…

Po drodze mijamy okazałe ruiny kruszarni i magazynu kruszywa – infrastruktury działającego tu niegdyś kamieniołomu melafiru, zlokalizowanego na północno-wschodnim stoku Włodzickiej Góry.

Na szczycie czeka na wędrowców nagroda – wieża widokowa. I to z tych klasycznych, w starym stylu, kamiennych, które najbardziej lubimy. Wieżę na Włodzickiej Górze wybudowano w 1927 r. Jednak przez kolejne dekady po drugiej wojnie światowej stopniowo trupiała, stając się w końcu jedynie ruiną zagrażającą dobrostanowi turystów. Na szczęście w 2018 r. budowla odzyskała swój blask i powróciła do dawnego wyglądu. Zaznaczmy, że przy odbudowie wykorzystano m. in. lokalny materiał  – wczesnopermski, czerwony piaskowiec z Bielawy koło Nowej Rudy (tzw. piaskowiec śląski).

Sama Włodzicka Góra nie jest jednak piaskowcowa. Budują ją – również wczesnopermskie – skały wulkaniczne, określane ogólnie jako melafiry. Pod tym technologicznym i handlowym pojęciem kryje się  grupa zbliżonych pod względem składu mineralogicznego skał. Melafir z Włodzickiej Góry to trachyandezyt bazaltowy.

Po przerwie przeznaczonej na podziwianie rozległej panoramy (oraz oczywiście prowadzenie oględzin petrograficznych) ruszamy dalej. Jednak po ok. 200 m zaskakuje nas kolejny punkt widokowy, więc z przyjemnością oddajemy się po raz wtóry obserwacyjnej kontemplacji.

Spieszno nam jednak do kolejnych atrakcji, więc z Włodzickiej Góry zmierzamy na niemal bezdrzewny, oferujący szerokie widoki Pisztyk (711 m n.p.m.). Dziwna to nazwa…, ale nie ma w niej żadnej tajemnicy. To po prostu zniekształcony Fichtig – niemiecka nazwa dawnego przysiółku wsi Dworki (niem. Vierhöfe lub Vierhoff). Po II wojnie światowej Fichtig przemianowany został na Sośninę, choć w nieformalnym użyciu było też określenie Fisztyk. Po osadzie, powstałej gdzieś na przełomie XVI i XVII w., nie zachowało się zbyt wiele. Z ok. 30 gospodarstw pozostały dziś tylko rozsiane tu i tam kupki kamieni oraz stara, w złym stanie pozostająca kapliczka słupowa z zardzewiałym, nadszarpniętym upływem czasu żelaznym krzyżem, ukryta w cieniu okazałego jawora (zwanego niekiedy Drzewem Szubienicznym lub Wisielców). Warto pozostać na Pisztyku dłuższą chwilę, by napawać się przestrzenią rozległej „połoniny” i wyobrazić sobie, jak mogły wyglądać Sudety 100-200 lat temu – niemal wylesione, pokryte licznymi łąkami i pastwiskami.

Z Pisztyka kierujemy sie na południowy-zachód żółtą ścieżką spacerową (słabo oznakowaną w terenie!) w stronę wsi Dworki. Wędrując wygodną, szeroką gruntową drogą, podziwiamy z oddali nieczynny już kamieniołom wczesnopermskich melafirów w Świerkach, słynący z występujących tam warstwowanych jaspisów. Minąwszy Dworki wspinamy się niespiesznie na stoki Gór Suchych, ku polsko-czeskiej granicy i zielonego szlaku granicznego.

U Czechów – na dwóch Homolach

Po dotarciu do granicy kierujemy się zielonym szlakiem granicznym na północny zachód ku Rozdrożu pod Słoneczną, mając pod nogami cały czas skały wulkaniczne, które mają być głównym tematem i celem naszej wędrówki. Po drodze mijamy pozostałości piaskowcowego postumentu, upamiętniającego starcie wojsk pruskich z bawarskim oddziałem napoleońskim 15 lutego 1807 r.

Na Rozdrożu pod Słoneczną (666 m n.p.m.) wkraczamy na tereny Czech, a dokładniej na obszar CHKO Broumovsko i jednocześnie Geoparku Broumovsko. Stąd mamy już zaledwie 2 km do Rozmitalu, dawnej wsi, a dziś najbardziej na wschód wysuniętej części Broumova. Nie osada jednak stanowi nasz główny cel, lecz kopalnia melafiru „Homole” (od nazwy wzniesienia) w północnej części Rožmitálu – z racji ciekawej ścieżki przyrodniczej w jednym z nieczynnych wyrobisk, o której szerzej pisaliśmy tutaj.

Po napatrzeniu się na odsłonięcie melafirowych potoków lawowych, tufów i brekcji wulkanicznych i odbyciu imaginacyjnej podróży w czasie do wczesnego permu, kiedy to znaczny obszar dzisiejsze Europy pokrywały usiane wulkanami czerwone półpustynie z meandrującymi, często okresowymi, rzekami roztokowymi, wlokącymi materiał z erodujących masywów górskich, wracamy na szlak i drepczemy do Šonova – pięknej wsi o ciekawej architekturze i zabytkach. Warto tu odwiedzić stary cmentarz, przy którym straszą romantyczne ruiny XVIII-wiecznej plebani, oraz barokowy kościół pw. Św. Markéty (Małgorzaty).

Nieopodal Šonova znajduje się jeszcze jedno ciekawe stanowisko geologiczne, które koniecznie chcemy nawiedzić. Chodzi mianowicie o szczeliny wiatrowe (wentarole) na Homoli (649 m n.p.m.) – podobne do tych z Lesistej Wielkiej w polskiej części Gór Kamiennych. Dobrze się składa, że znajdują się one tuż przy niebieskim szlaku, którym z Šonova wdrapujemy się z powrotem na górski grzbiet. Niestety ze względu na nieodpowiednią porę roku (powinniśmy być tutaj podczas śnieżnej zimy) nie zobaczymy obłoku unoszącego się nad szczeliną mgły, powstającej wskutek wyziewu cieplejszego powietrza z wnętrza górotworu (stąd czeska nazwa tej formy – pseudosopka, czyli pseudowulkan).

Do Nowej Rudy

Z Homoli, trzymając się niebieskiego szlaku, kierujemy się już ku granicy i naszej stacji końcowej – Nowej Rudy. Odcinek szlaku po czeskiej stronie nie należy do uczęszczanych, co niestety skutkuje gęstymi chaszczami i miejscami brakiem oznakowania. Szczęśliwie jednak docieramy do granicy na przełączce Pod Ptasim Szczytem (Pod Ptačím vrchem).

Stąd mkniemy już w dół, nabierając coraz to większej prędkości, powodowani obawą przed zbliżającą się burzą, której coraz groźniejsze pomruki odbijają się echem od gór. Mijamy Rzędzinę, następnie Włodowice (tu warto zwrócić uwagę na neobarokowy kościół św. Piotra Kanizjusza z 1929 r.), by w końcu północnymi stokami Krępca, zbudowanego ze wspomnianych już czerwonych piaskowców (tak charakterystycznych dla tutejszych okolic), dotrzeć w dość intensywnym deszczu do stacji kolejowej w Nowej Rudzie.

Czekając na pociąg, daliśmy jeszcze upust naszej fiksacji  i – wystawiając się na zdziwione, nic nierozumiejące spojrzenia – uskuteczniliśmy petrograficzny ogląd budynku stacyjnego, będącego znakomitym przykładem zastosowania tutejszych piaskowców. Po przejściu burzy zdecydowaliśmy się jeszcze na krótką wizytę w samym mieście.

Résumé

Planując opisaną marszrutę, spodziewaliśmy się wielu atrakcji. Jednak rzeczywistość przerosła oczekiwania. Trasa okazała się niezwykle malownicza, widokowa, nasycona zabytkami i przyrodniczymi, zwłaszcza geologicznymi i geomorfologicznymi, ciekawostkami. Nudnych fragmentów – brak, asfaltu – mało. Za to dużo rozległych widoków i świetny dojazd…. Zachęcamy do podążenia naszymi tropami!